Dwulicowi ludzie w pracy – jak ich rozpoznać i skutecznie sobie z nimi radzić

Kim są dwulicowi ludzie i jak działają w środowisku zawodowym?

Dwulicowość w pracy to zjawisko, które może trwale podkopać morale zespołu i zaufanie w relacjach zawodowych. Osoby dwulicowe najczęściej starają się osiągnąć własne cele poprzez nieszczerość, manipulację, a nawet świadome wprowadzanie innych w błąd. Przez jednych postrzegani są jako „dyplomaci”, przez innych jako osoby fałszywe, które potrafią mówić jedno, a robić zupełnie co innego.

W praktyce oznacza to, że taka osoba może uśmiechać się do nas w kuchni firmowej, a chwilę później – przed przełożonym – podważać nasze kompetencje lub przypisywać sobie zasługi za wspólną pracę. To właśnie ten dysonans pomiędzy słowami a czynami nadaje dwulicowości wymiar wyjątkowo toksyczny i niszczący dla kultury organizacyjnej.

Jakie są typowe cechy dwulicowych pracowników?

Nie każda trudna osobowość w pracy musi być od razu fałszywa, jednak osoby dwulicowe mają kilka charakterystycznych cech, które można zauważyć, jeśli jesteśmy wystarczająco uważni:

• Podwójna twarz: zachowują się inaczej wobec różnych osób – są mili i uprzejmi wobec przełożonych, ale sarkastyczni lub chłodni wobec współpracowników.
• Plotkowanie i niesienie informacji: często przekazują dalej to, co usłyszeli, czasem przekręcając fakty lub wyolbrzymiając sytuację.
• Unikanie odpowiedzialności: nie przyznają się do błędów, przerzucają winę na innych.
• Zbieranie punktów u przełożonych: demonstrują fałszywe zaangażowanie i często stawiają się w pozycji „bohatera” zespołu, nawet jeśli nie mają większego wkładu w sukces.
• Dwuznaczne komunikaty: używają niejasnych sformułowań, aby móc łatwo się wycofać lub zrzec odpowiedzialności, jeśli sytuacja przybierze niekorzystny obrót.

Świadomość tych zachowań jest pierwszym krokiem do skutecznego zarządzania relacjami z takimi osobami.

Dlaczego dwulicowość w pracy jest tak szkodliwa?

Choć powierzchownie może się zdawać, że osoba dwulicowa skutecznie porusza się po firmowej strukturze i nierzadko osiąga swoje cele, koszty, jakie ponosi zespół, są ogromne. Nieszczerość i manipulacja niszczą zaufanie, które jest fundamentem zdrowych relacji zawodowych.

W organizacjach, gdzie tego typu zachowania są częste i nieponoszące konsekwencji, pojawia się syndrom „zamkniętej komunikacji” – pracownicy przestają dzielić się pomysłami, spada współpraca i kreatywność. Częste są również konflikty wewnętrzne, rotacja kadry, a także spadek efektywności i satysfakcji z pracy.

W dłuższej perspektywie dwulicowe osoby niszczą kulturę organizacyjną firmy, wprowadzając w niej niezdrową rywalizację i atmosferę braku bezpieczeństwa psychicznego.

Jak rozpoznać osobę dwulicową – sygnały ostrzegawcze

Choć ludzie o takim zachowaniu często są utalentowanymi manipulatorami, można zauważyć pewne stałe wzorce, które powinny zwrócić naszą uwagę:

• Zmienność opinii: dana osoba chwali kogoś w rozmowie jeden na jeden, lecz krytykuje go przy innych.
• Nadmierna uprzejmość: przybiera nienaturalnie miłe zachowanie, które nie pasuje do kontekstu sytuacji.
• Unikanie jasnego stanowiska: nie chce zająć konkretnego stanowiska w trudnych sytuacjach, by nie zostać pociągniętą do odpowiedzialności.
• Stosowanie technik manipulacyjnych: wywieranie presji emocjonalnej, stosowanie niedopowiedzeń, granie „ofiary”.
• Nieustanne porównywanie się z innymi: podważanie decyzji innych, by wypaść lepiej na tle zespołu.

Jeśli zauważysz te zachowania u współpracownika, upewnij się, że Twoje działanie i komunikacja z tą osobą są dobrze udokumentowane.

Jak radzić sobie z dwulicowymi osobami w pracy?

Miej świadomość, że nie zawsze możliwe jest całkowite uniknięcie kontaktu z osobą dwulicową. Natomiast możesz wypracować strategie, dzięki którym relacja będzie dla Ciebie mniej szkodliwa.

1. Utrzymuj profesjonalizm: nie pozwól wciągnąć się w gry psychologiczne. Zachowuj spokój i dystans emocjonalny.
2. Dokumentuj interakcje: zapisuj ustalenia z rozmów, szczególnie w kwestiach spornych. W razie potrzeby możesz wykazać swoje stanowisko.
3. Unikaj prywatnych opowieści: nie dziel się z osobą potencjalnie dwulicową swoimi problemami lub poufnymi informacjami.
4. Rozmawiaj bezpośrednio: jeśli zauważysz niespójność, konfrontuj ją spokojnie i rzeczowo. Często sama świadomość, że jesteś czujny, zniechęca do dalszej manipulacji.
5. Szukaj wsparcia zespołu: jeśli problem powtarza się, warto porozmawiać z innymi osobami i zebrać szersze spojrzenie na sytuację. Czasem zgromadzenie wspólnych doświadczeń pomaga przedsiębiorstwu wdrożyć zmiany.

Czy warto zgłaszać dwulicowe zachowania przełożonym?

To jedno z najbardziej kontrowersyjnych pytań związanych z relacjami w pracy. Z jednej strony — ignorowanie toksycznych zachowań może prowadzić do powstawania patologicznych układów, z drugiej – zgłoszenie takiej osoby może być źle odebrane, jeśli nie posiadasz mocnych dowodów.

Warto najpierw spróbować rozwiązać sytuację samodzielnie lub z pomocą zespołu. Jeżeli jednak dwulicowe działania wpływają negatywnie na jakość pracy, samopoczucie zespołu lub efektywność projektów, warto zebrać konkretne przykłady i zgłosić problem managerowi lub działowi HR.

Profesjonalne organizacje powinny dysponować procedurami przeciwdziałania toksycznym zachowaniom, a osoby zgłaszające je — być chronione przed negatywnymi konsekwencjami wynikającymi z tzw. efektu demaskatora.

Jak budować odporny zespół, który nie ulegnie manipulacjom?

Kluczowe w unikaniu szkodliwego wpływu osób dwulicowych jest stworzenie zespołu, który opiera się na zaufaniu, otwartej komunikacji i wspólnych wartościach. Oto kilka wytycznych:

• Transparentność: dzielenie się informacjami minimalizuje pole dla manipulacji.
• Jasno zdefiniowane role: dzięki nim każdy wie, za co odpowiada, co utrudnia przypisywanie sobie cudzych zasług.
• Otwarte kanały komunikacji: regularne retro czy feedbacki pozwalają na wyłapywanie niepokojących sygnałów.
• Wspólne ustalanie zasad: zespół powinien sam wyznaczyć, co jest akceptowalne, a co przekracza granice zdrowej współpracy.

Rozwijanie inteligencji emocjonalnej w organizacji jest jednym z najskuteczniejszych sposobów na budowanie odporności zespołu na toksyczne zachowania — w tym dwulicowość.