Jarząb szwedzki, z jego malowniczymi kształtami i barwnymi owocami, jest rośliną, która skrywa w sobie wiele tajemnic i możliwości. Od różnych odmian przez zaskakujące zastosowania, aż po kulinarną stronę jego obecności w tradycyjnych przepisach – to drzewo stanowi fascynujący element zarówno w ogrodzie, jak i w domowej spiżarni.
Jarząb szwedzki w Polsce
Jarząb szwedzki w Polsce:
- Naturalnie występuje tylko na Pomorzu, w lasach nad Bałtykiem, między Kołobrzegiem a Gdynią. Jest tam objęty ścisłą ochroną gatunkową.
- Ze względu na swoje walory ozdobne jest często uprawiany w parkach, ogrodach i alejach na terenie całego kraju. Zdziczałe formy można spotkać poza obszarem naturalnego występowania.
Jarząb szwedzki – charakterystyka
To niewielkie drzewo liściaste o krępym pniu i gęstej, kulistej koronie.
- Dorasta do 10-15 m wysokości.
- Liście ma ciemnozielone, błyszczące, jesienią przebarwiają się one na żółto.
- Kwiaty białe, zebrane w baldachy, kwitną w maju i czerwcu.
- Owoce to kuliste, czerwone lub pomarańczowe jabłka, które dojrzewają jesienią i utrzymują się na drzewie do zimy.
W Skandynawii z owoców jarząbu szwedzkiego tradycyjnie przyrządza się konfitury. W Polsce drzewo to jest symbolem szczęścia i pomyślności.
Jarząb szwedzki – uprawa
Uprawa jarząbu szwedzkiego nie jest skomplikowana, co sprawia, że jest to atrakcyjna opcja dla wielu ogrodników. Roślina ta jest odporna na większość warunków klimatycznych i preferuje słoneczne do lekko zacienionych stanowisk. Gleba, w której rośnie jarząb szwedzki, powinna być żyzna, dobrze przepuszczalna i lekko wilgotna, ale drzewo to dobrze radzi sobie również w mniej idealnych warunkach. Regularne podlewanie jest zalecane zwłaszcza dla młodych drzewek w okresach suszy, aby wspomóc ich rozwój i ukorzenienie. Jarząb szwedzki jest również stosunkowo odporny na szkodniki i choroby, co czyni go łatwym w utrzymaniu i idealnym wyborem dla tych, którzy chcą dodać do swojego ogrodu element dekoracyjny o interesujących walorach estetycznych.
Jarząb szwedzki – choroby
Drzewo to, choć generalnie odporne na choroby, może być podatne na niektóre z nich.
Choroby grzybowe:
- Mączniak prawdziwy: Na liściach pojawia się biały, mączysty nalot.
- Plamistość liści: Na liściach pojawiają się brązowe lub brunatne plamy o różnym kształcie i wielkości. Porażone liście mogą przedwcześnie opadać.
- Rdza grzybowa: Na liściach i pędach pojawiają się żółtopomarańczowe lub brunatne plamy z rdzawym nalotem.
Choroby bakteryjne:
- Zaraza ogniowa: Na liściach i pędach pojawiają się brązowe lub czarne plamy.
Szkodniki:
- Mszyce.
- Przędziorki.
- Gąsienice.
Jarząb szwedzki – gdzie i kiedy sadzić?
Jarząb szwedzki najlepiej sadzić wiosną, po ostatnich przymrozkach, kiedy ziemia jest już na tyle ciepła, że korzenie roślin mogą się łatwiej ukorzenić i zacząć rosnąć. Jesienna sadzonka również jest możliwa, zwłaszcza we wrześniu i październiku, aby dać roślinie czas na aklimatyzację przed nadejściem zimy. Drzewo preferuje słoneczne lub lekko zacienione stanowisko, zapewniające wystarczającą ilość światła dla optymalnego wzrostu i kwitnienia. Gleba, w której sadzimy jarząb, powinna być żyzna, przepuszczalna i umiarkowanie wilgotna. Wybierając miejsce sadzenia, warto również uwzględnić ostateczny rozmiar dojrzałego drzewa, aby zapewnić mu wystarczająco dużo przestrzeni do rozwoju.
Jarząb szwedzki – pielęgnacja
To drzewo jest łatwe w uprawie i nie wymaga dużej pielęgnacji.
Podlewanie:
- Młode rośliny należy regularnie podlewać, zwłaszcza w czasie suszy.
- Dorosłe drzewa są bardziej odporne na suszę.
Nawożenie:
- Nie jest konieczne, ale można je stosować wiosną, aby poprawić wzrost i kwitnienie.
- Do nawożenia można użyć kompostu lub nawozu mineralnego wieloskładnikowego.
Cięcie:
- Nie jest konieczne, ale można je przeprowadzać zimą lub wczesną wiosną.
- Należy usuwać chore, suche i uszkodzone pędy.
Jarząb szwedzki – zastosowanie
Jest ceniony nie tylko za swoje walory dekoracyjne, ale także za praktyczne zastosowania. Jego gęsta korona i atrakcyjne, często jaskrawo zabarwione owoce czynią go doskonałym wyborem do tworzenia żywopłotów oraz jako elementu kompozycji krajobrazowych w parkach i ogrodach. Ponadto, owoce jarząbu szwedzkiego, mimo że surowe mogą być cierpkie i ściągające, znajdują zastosowanie w kuchni po odpowiedniej obróbce. Są wykorzystywane do produkcji dżemów, żelii, syropów oraz nalewek, zwłaszcza po pierwszych przymrozkach, które łagodzą ich cierpkość.
Jarząb szwedzki – owoce
Owoce jarząbu szwedzkiego, choć mniejsze niż te znane z popularniejszych odmian jarzębin, są równie dekoracyjne i mogą mieć zastosowanie kulinarno-lecznicze. Są to małe, kuliste owoce, które dojrzewając przechodzą przez różne odcienie od zielonego do intensywnego czerwonego lub pomarańczowego, co dodaje drzewu uroku szczególnie jesienią. Owoce te zawierają witaminy i antyoksydanty, a po odpowiedniej obróbce termicznej lub zamrożeniu, kiedy to kwas sorbowy, który nadaje im cierpkość, rozkłada się, mogą być używane do przygotowywania dżemów, galaretek, soków czy nawet nalewek.
Nalewka z jarzębu szwedzkiego z miodem
Nalewka z jarzębu szwedzkiego z dodatkiem miodu to wyjątkowa i aromatyczna propozycja, łącząca w sobie dzikie nuty jarzębinowych owoców z delikatną słodyczą miodu. Aby przygotować taką nalewkę, potrzebne będą dojrzałe owoce jarzębu szwedzkiego, które zbiera się po pierwszych jesiennych przymrozkach, co pomaga złagodzić ich cierpkość.
Składniki:
- 1 kg owoców jarzębu szwedzkiego
- 0,5 l wódki 40%
- 0,5 l miodu lipowego
- 1 cytryna
Przygotowanie:
- Owoce jarzębu szwedzkiego umyć i osuszyć.
- Owoce zasypać cukrem i odstawić na 24 godziny, aby puściły sok.
- Do słoja wlać wódkę i sok z cytryny.
- Słoik szczelnie zamknąć i odstawić w ciemne i chłodne miejsce na 6 tygodni.
- Po 6 tygodniach nalewkę przecedzić i zlać do butelek.
- Do każdej butelki dodać miód i dokładnie wymieszać.
- Nalewkę odstawić na co najmniej 2 miesiące, aby dojrzała.